जयन्ती मंगला काली भद्रकाली कपालिनी, दुर्गा क्षमा शिवाधात्री स्वाहा स्वाधा नमोस्तुते, नमो नमः ।
जब–जब मानव र देवी देवता समेत संकटमा पर्दछन्, अनि उपरोक्त बिन्ती र अर्चना गरिन्छ ।
यहीं सन्देश लिएर बडा दशैंको प्रार्दुभाव भएको हुन्छ । बडादशैं मानवताका सुरक्षा र दानवताको विनाशको उद्घोष गर्दछ । भक्तजन आफ्नो अन्तरमा देव–दवी शक्तिहरुको अभ्युदय र दानवी दुष्ट शक्तिहरुको नष्टको संकल्प लिन्छ ।
एक पटक महिषासुर नामक दैत्यराज अत्यन्त बलशाली भए र देवी–देवता, मानव समेतलाई थर्काउन थाले । सुर–असुर संग्राम परापूर्वकालदेखि चल्दै आएको हुँदा महिषासुरसँग पनि देवी देवताहरुको युद्ध असम्भव देखियो । महिषासुर र उनका सहयोगी चण्डमुण्ड, शुम्भ, निशुम्भहरु अत्यन्तै शक्तिशाली थिए । उनीहरुलाई परास्त गर्नु सजिलो थिएन । देवी–देवताहरुले आदिशक्ति भवानी–दुर्गा मातालाई आह्वान गरे । दुर्गा माता सिंह सबारी गरी अस्त्र–शस्त्र धारण गर्दै अवतरिन भईन् । र, राक्षस महिषासुर र उनका दूत–भूतको विनाश गरिन् । देवी–देवता र मानवता समेत भयमुक्त भयो । यसै वृतान्तको सम्झना गराउँदछ यो दशैंले ।
दशैं हाम्रो हिन्दु धर्मका मर्यादा पुरुषोत्तम श्रीरामको कथासँग पनि जोडिएको छ । श्रीराम लंका विजयी र माता जानकीको मुक्तिका लागि दुर्गा माताको पूजन गरेका थिए । यसकारण पनि दशैं पर्वको महत्व छ । हुन त धर्मशास्त्रमा चैते दशैंको अत्यन्तै महत्व दिइएको छ ।
ऋतु चर्चा ः चौमासा यानी बर्षा याममा अबिरल बर्षा, बाढी, पहिरोले गर्दा बाटो–घाटो अवरुद्ध र बन्द भएको र जल–जमावले जलजनीत रोगले गर्दा जनजीवन आक्रान्त भएको हुन्छ । दशैंमा यस्ता दुःखहरुबाट मुक्ति पाइन्छ । बाटो खुलेकाले स्वजनहरु एकअर्कासित भेट गरेर ठूलोजनहरुबाट आयुष्मान हुने टिका ग्रहण गर्छन् । ‘आयुष्मान भवः’ भनी जेठा नातेदारहरुबाट कान्छोहरुको निधारमा रातो टिका थपिन्छ । होम, जाप, पूजापाठ आयोजना हुन्छ । देवी–कलश, प्रतिमा समेत स्थापित गरी देवी पूजन गरिन्छ । मेलाको आयोजना हुन्छ र रमाइलो गरिन्छ । पोषिलो मिष्ठानहरु खानपिन गरिन्छ ।
जुन जाति र समाजमा बली प्रथा छ त्यहाँ देवीलाई बली अर्पण हुन्छ । अनि प्रसाद स्वरुप सामिष भोजन पनि हुन्छ ।
दशैंमा नबौं बहिनीहरु १ शैलपुत्री, २ ब्रम्हचारिणी, ३ चन्द्रघण्टा, ४ कुष्माण्डा, ५ स्कन्दमाता, ६ कात्यानी, ७ कालरात्री, ८ महागौैी र ९ सिद्धीदात्री अर्थात् नवदुर्गा भवानीको अनुष्ठान–अर्चना र पूजापाठ हुन्छ ।
स्वास्थ्य विज्ञानले जलजनीत सुक्ष्म जिवाणुहरुबाट हुने महामारीजस्तो आकस्मिक रोगविरुद्ध खोपहरु विकसित गरेपनि पूर्ण तरिकाले यस्ता सरुवा रोगलाई नियन्त्रण गर्न सकिएको छैन् । दशैंमा हुने सरसफाई, होम–अनुष्ठानले यस्ता सरुवा रोगहरुबाट जोगिन निरोधक शक्ति मानवमा प्रदान गर्दछ ।
संक्षेपमा दशैं नारीशक्तिको पहिचान र आराधना हो भने बर्षायामपछिको हेमन्त ऋतुसित पर्यावरणीय अनुकुल हो । अन्त्यमा यो दैनिक पत्रिका, पाठकका साथै सबै दिदी–बहिनी, दाजुभाईलाई दशैंको मंगलमय शुभकामना व्यक्त गर्दछु ।