जितेन्द्र झा-राजविराज
नेपालमा त्रिभुवन विश्व विद्यालय स्थापना अघि नै राजविराजमा महेन्द्र विन्देश्वरी बहुमुखि क्याम्पस थिए । कानुन र मानविकि संकायको अध्ययनका लागि मुलुकमै चिनिएको क्याम्पस हो यो । कुनै वेला यहाँ खोटांग, ओखलढुंगा, सोलु सम्मका विद्यार्थिहरु ठुलो संख्यामा पढन आउने गथ्र्यौ । भन्नुको तात्पर्य राजविराज शुरुदेखि नै शिक्षाको हब जस्तै थियो । यद्यपी मेडिकल कलेजको सपना सप्तरीको लागि अझै साकार हुने सम्भावना देखिएको छैन । स्थानीयहरु कयौ सातादेखि अनशनमा छन्, युवाहरु आन्दोलित छन्, फेसबुक तरंगित छन् । तर, सिंहदरबारसम्म यस तरंगको ध्वनी अझै पुग्न सकेको दैखिदैन ।
रामराजा प्रसाद सिंह स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानको स्थापनामा जनता समाजवादी पार्टीका राष्ट्रिय अध्यक्ष तथा तात्कालिन सप्तरी निर्वाचन क्षेत्र नम्बर २ का प्रतिनिधि सभा सदस्य उपेन्द्र यादवको ठुलो योगदान छ । २०७४ सालमा सप्तरीवाट चुनाव लडन् आउँदा प्रचार प्रसारकै क्रममा सप्तरीवासीको पुरानो सपनालाई उनले पुर्नजिवित पारेका थिए । राजविराजमा मेडिकल कलेज स्थापना गर्ने प्रतिवद्धता यादवले आफ्नो चुनावी घर दैलोमै गरेका थिए । निर्वाचित भए लगत्तै केपी शर्मा ओलीको सरकारमा उनी स्वास्थ्य मन्त्री भए । सोहि वेलाको सरकारले राजविराजमा रामराजा प्रसाद सिंह स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान स्थापना गर्ने निर्णाय गरेको थियो ।
प्रतिष्ठानको इतिहाससँगै उपेन्द्र यादवको नाम पनि सधै जोडिरहिनेछन् । तर, प्रतिष्ठान ठप्प भयो भने त्यतिकै अपजसको पनि भागिदार बन्नुपर्ने हुन्छ उनलाई । उनी मन्त्री रहेकावेला स्थापना गरिएको प्रतिष्ठान वर्तमान सरकारका कारण अन्यौलग्रस्त अवस्थामा पुगेको छ । जुन सरकारमा उनी नेतृत्वको जनता समाजवादी पार्टी पनि सहभागि छन् । वर्तमान सरकार साच्चिकै उदासिन छन् भने जसपा खुलेर संघर्षमा किन आउँदैन ?
‘सप्तरी–२ वाट चुनाव हारेको रिसमा उपेन्द्र यादवले प्रतिष्ठान जोगाउन ध्यान दिएन’ भन्ने तर्क गर्नेहरु पनि हुन्छन् । सपना टुटे पछि आक्रोशित आम मनले पनि यस्ता कुराहरु गर्न सक्छन् । उसोपनि उनी सप्तरीवाट पराजित भएयता सप्तरीमा खासै ठुलो योजना समेत आएको अवस्था छैन । पछिल्लो सरकारहरुको तुलनामा संघ देखि प्रदेस सम्मका सरकारहरुमा पनि सप्तरीको सहभागिता शून्य नै छन् । पार्टीदेखि सरकार सम्मामा सप्तरीको अवस्था चर्चाकै विषय बनेको छ ।
सरकारी योजना तथा निर्णायहरुमा सप्तरीलाई वाईपास गर्ने काम भईरहेको भन्दै जनमत पार्टीका राष्ट्रिय अध्यक्ष एवम् सप्तरी–२वाट निर्वाचित प्रतिनिधि सभा सदस्य डा. सिके राउत प्रतिनिधिसभा वैठकमा गुनासो पनि पोखेका थिए । संसदमा बौल्दै डा. राउतले ‘कसलाई खुशी पार्न सप्तरीलाई बायकट गरिएको छ, कुन प्रतिशोधको बदलता लिइँदैछ सप्तरी सँग ?’ भनि प्रश्नै गरेका थिए ।
वर्तमान सरकारमा डा. राउत नेतृत्वको जनमत पार्टी पनि सहभागि छन् । शत्ता गठबन्धनका एक जना नेता डा. राउत पनि हुन् । प्रतिष्ठानको सन्दर्भमा जुन रुपमा आवाज उठाउनुपर्ने हो त्यो नगरि प्रचारमुखि वन्न खोजेको आरोप जनमत माथि पनि लागि रहेको अवस्था छ । ‘प्रतिष्ठानसँग उपेन्द्र यादवको पहिचान जोडिएको र प्रतिष्ठान भईदिए उपेन्द्र यादव स्थापित हुने सोचका कारण डा. राउतले प्रतिष्ठानको सबालमा दोहरो चरित्र देखाएको’ भनि आरोप राउत माथि किन लाग्दैन ? किनभने यसअघि पनि यस्ता दृष्टान्तहरु देखेका छन् सप्तरीले ।
गजेन्द्र नारायण सिंह सप्तरी–२ बाट सांसद रहेका वेला यहाँ औद्योगिक क्षेत्र स्थापना गरिएको थियो । अहिलेको गजेन्द्र नारायण सिंह औद्योगिक क्षेत्र त्यतिवेलै स्थापना गरिएको हो । सप्तरीको तिलाठी र भारत बिहारको कुनौली बजारलाई जोडन बेल्ही भन्सार स्थित खाँडो नदीमा मितेरी पुल बनाउने योजना त्यतिवेलै संसद सम्ममा बहस भएको बताईन्छ । तर गजेन्द्र नारायण सिंह पराजित भएसँगै ती योजनाहरु पनि हरायो । औद्योगीक क्षेत्रको अवस्था पनि कसैवाट लुकेको छैन ।
माओवादी नेता उमेशकुमार यादव सप्तरी–२ वाट निर्वाचित भई सिंचाई मन्त्री रहेको बेला खाँडो नदीलाई नियन्त्रीत गर्न खाँडो नदी नियन्त्रण आयोजना कार्यालय नै राजविराजमा स्थापना गरिएको थियो । बर्षैनी क्षति पु¥याउने यस नदीको नियन्त्रण हेर्ने छुट्टै कार्यालय उमेश यादवकै पालामा पहिलो पटक स्थापना गरिएको हो । खाँडो नदीलाई नियन्त्रण गर्नुका साथै नदीको दुवै तर्फको बाँध हुँदै दशगज्जादेखि चुरेसम्म सडक समेत विस्तार गर्ने लक्ष्यका साथ उक्त आयोजना कार्यालय स्थापना गरिएको थियो । तर, अब कार्यालय दुई भागमा बाँडिएर एक भाग उदयपुर पुगेको छ । बाँकि बचेको कार्यालय पनि कहिले बन्द हुने हो ठेगान छैन ।
सप्तरी–२ को पुरानो राजनीतिक परम्परालाई डा. राउतले पनि निरन्तरता दिन खोजेका रहेछन कि ? नभए रामराजा प्रसाद सिंह स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानका लागि डा. सिके राउत र उनको पार्टी खुलेर संघर्षमा आउने हैन र ? मात्र समस्या उठाएर हुदैन सरकारमा सहभागि भएपछि समाधानको उपयाय पनि खोज्नु प¥यो नी जनमतलाई ?
रामराजा प्रसाद सिंहलाई पुष्पकमल दहाल प्रचण्ड नेतृत्वको नेकपा माओवादीले गणतन्त्र नेपालको प्रथम राष्ट्रपति पदका उम्मेदवार वनाएका थिए । प्रतिष्ठान स्थापनाका वेला पनि शत्तारुढ नेकपाका अध्यक्ष प्रचण्ड नै थिए । रामराजा प्रसाद सिंहको नाममा प्रतिष्ठान स्थापना गर्ने ओली नेतृत्व सरकारको निर्णायमा प्रचण्डको ठुलो भुमिका रहेको प्रचार गर्ने माओवादी नेता कार्यकर्ताको जमात पनि सानो छैन । तर, त्यस्तो हो भने प्रचण्ड प्रधानमन्त्री रहेका वेला प्रतिष्ठान अलपत्र अवस्थामा पुग्नुको कारण के होला त ? आफ्ना ‘राजनीतिक गुरु’को नाम र सम्मानका लागि भएपनि प्रतिष्ठानको वारेमा सकारात्मक पहल कदमि लिने दायित्यबोध प्रधानमन्त्री प्रचण्डले पक्कै पनि गर्नसक्नु पर्छ ।
केपी ओली नेतृत्वको सरकारले प्रतिष्ठान स्थापनाको निर्णाय गरेका थिए । प्रतिष्ठानको भर्चुअल शिलान्यास प्रधानमन्त्री ओलीले नै पनि गरेका थिए । आफु सरकारमा हुँदा प्रतिष्ठान प्रति सक्दो सकारात्कम रवैया अपनाएको एमालेको दावीलाई नकार्न सक्ने अवस्था पनि छैन । यद्यपी ओली अहिलेपनि नेता प्रतिपक्ष हुन र नेकपा एमाले प्रमुख प्रतिपक्षी दल । प्रधानमन्त्रीको रुपमा आफैले शिलान्यास गरेको योजना अलपत्र छन, आमजन आन्दोलित रहेको अवस्था छ । के यस्तो वेला पूर्व प्रधानमन्त्री ओली र उनी नेतृत्वको एमालेले आवाज उठाउनु पर्ने हैन ? सप्तरीको मलेठ घटना केपी ओली र एमालेका लागि एउटा कलंकित अध्याय हो । इतिहासमा यसको प्रभावलाई कमजोर पार्नका लागि ओलीले शिलान्यास गरेको रामराजा प्रसाद सिंह स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानको पुर्णता र सञ्चालन उनिहरुकालागि एउटा अवसर हुने थियो ।
ओली पश्चात लामो समयसम्म रहेको नेपाली काँग्रेस नेतृत्वको सरकारले यस प्रतिष्ठान माथि यथेष्ठ ध्यान दिन सकेन जसको परिणाम अहिले देखिएको छ । हालको सरकारमा पनि नेपाली काँग्रेस सबभन्दा ठुलो घटक हो । यद्यपी तराई मधेससँग आफ्नो पुरानो इतिहासको बखान गर्न नथाक्ने गरेका काँग्रेसीजनको रवैया पनि आशंकाकै दायरामा रहने गरेको देखिन्छ ।
रामराजा प्रसाद सिंह गणतन्त्र नेपालको पहिलो राष्ट्रपति भईरहँदा काँग्रेसकै कारण सप्तरी ऐतिहासिक अवसरवाट चुकेको आरोप काँग्रेस उपर लाग्ने गरेको छ । तीनै गणतन्त्रवादी नेताको नाममा रहेको स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानको विफलताको आरोप पनि नेपाली काँग्रेस माथि लाग्दैन, त्यसको आधार के ?
